Wist je dat de meeste Nederlandse huizen een geheime kamer aan ruimte hebben die niet wordt gebruikt? Ik doel daarmee niet op de ongebruikte sportkamer, de lege wijnkelder of de werkloze werkkamer (al zal die laatste tijd door de coronacrisis waarschijnlijk vaker gebruikt worden). Nee, ik doel daarmee op de spouwmuren.
De gemetselde spouwmuur is een achterhaalde bouwtechniek die veel ruimte in beslag neemt, onvoldoende isoleert en bovendien een milieuonvriendelijk productieproces kent. In dit artikel vertel ik je daar meer over én geef ik alternatieven voor woninggevels.
De ontwikkeling van de spouwmuur
Sinds de jaren ‘20 van de vorige eeuw worden gemetselde spouwmuren gebruikt in Nederlandse woningen. Zo’n spouwmuur bestaat uit een buitenmuur en een binnenmuur, met daartussen een lege ruimte van zo’n 4 centimeter, de spouw. Het idee is dat zo vochtproblemen in huis tegen worden gegaan. Vocht (regen) in de gevel verdampt in de spouw en slaat zo niet door naar de binnenmuur.
Eerder schreef ik een artikel over vocht in huis.
Sinds 1960 is zo’n spouwmuur verplicht, en tot halverwege de jaren ‘70 dacht men dat zo’n spouwmuur naast het voorkomen van vochtproblemen ook voldoende isoleerde. Dat bleek echter niet te kloppen. Daarom worden sinds die tijd geïsoleerde spouwmuren gebruikt in de bouw. Spouwen in woningen van voor die tijd worden vaak gevuld om de isolatiewaarde te verhogen, bijvoorbeeld met glas- of steenwol, schuim of piepschuimbolletjes.
De spouwmuur als achterhaalde bouwtechniek
Inmiddels werken we dus zo’n 100 jaar met deze techniek en kun je zeggen dat de Nederlandse bouw is vastgeroest in spouwmuren. Ook nu worden ze namelijk nog gebruikt in de bouw, en dat is zonde. Het kost namelijk onnodig veel ruimte, en de isolerende werking laat te wensen over.
Het neemt veel ruimte in
Een kleine rekensom: de spouw is zoals ik al schreef 4 centimeter breed, en met de bakstenen aan de buitenzijde (10 centimeter) kom je uit op 14 centimeter. Met een gevel van stucwerk of steenstrips is die dikte niet meer dan 4 centimeter. Een winst van 10 centimeter dus!
We reken nog even verder. Een vrijstaande woning met een vloeroppervlak van 10 bij 10 meter, met twee verdiepingen (6 meter hoog) heeft een totaal geveloppervlak van 4 x 10 x 6 = 240 m². Trek de ramen daarvan af en je houdt zo’n 150 m² over aan spouwmuur. Vermenigvuldig je dat met die 10 centimeter uit de vorige alinea, dan kom je op een inhoud van 15 m3. Een kamer van 5,8 m², met een hoogte van 2,6 meter (dat is de standaardhoogte bij nieuwbouw) heeft ook een inhoud van 15 m3.
En dat is een behoorlijke sportkamer, wijnkelder of werkruimte!
De isolatie laat te wensen over
Los van de ruimte die spouwmuren innemen, laat ook de isolatiewaarde te wensen over. Wil je dat de spouwmuur voldoet aan een Rc-waarde van 4,5 (de huidige minimale wettelijke eis), dan zul je zo’n 15 centimeter EPS (dat is effectief isolatiemateriaal) nodig hebben. Dat levert dus een muur van 39 centimeter dik op. Houd je rekening met de steeds strengere eisen, dan wordt de muur zelfs 47 centimeter dik. Toch vrij fors voor een gevel van ‘een gewone woning’, buiten dat je dus een nog grotere ‘verborgen ruimte’ hebt.
Betere alternatieven
Naast dat spouwmuren dus veel ruimte innemen en matig isoleren, kost het bakken van de bakstenen ook veel energie (door de hoge baktemperatuur), waarbij veel CO2 vrijkomt. Kortom, de spouwmuur (b)lijkt een inefficiënte techniek die zijn langste tijd wat mij betreft gehad heeft. Er zijn namelijk milieuvriendelijkere en energiezuinigere alternatieven, die ook in de landen om ons heen al veel worden gebruikt.
Ik noemde net al de gevels van stucwerk en steenstrips, die milieuvriendelijker en veel dunner zijn dan bakstenen buitenmuren. De ruimte die je ermee wint, kan gebruikt worden voor extra (efficiënte) isolatie. Dat kan bijvoorbeeld met snelbouw- of thermoblokken, die gevuld zijn met isolatiemateriaal. Deze blokken worden in de fabriek gemaakt, en worden steeds vaker ook van natuurlijke producten gemaakt.
Wil je meer weten over natuurlijke bouwmaterialen? Lees dan ook dit artikel.
Maar ook HoutSkeletBouw (HSB) gevels werken uitstekend, en er zijn zelfs prefab stropanelen die je kunt gebruiken. Het grote voordeel van dit soort systemen is dat ze goed isoleren, energie besparen, geluid dempen én milieuvriendelijk zijn. Veel van deze bouwmethoden zijn bovendien kierdicht en dampopen, waardoor de oorspronkelijke functie van spouwmuren (vochtregulering) overbodig is geworden.
Ben je dus op zoek naar een extra kamer (of efficiëntere gevelisolatie)? Stap dan af van spouwmuren en overweg voor jouw woning een efficiëntere en effectievere alternatieve bouwtechniek. Wil je hier meer over weten? Dan voorzie ik je graag van advies.
