De herfst heeft haar intrede gedaan, de start van een periode waarin we de verwarming weer gaan gebruiken. Ondanks dat de thermostaat dan op 20 graden staat, kan het toch warmer of juist kouder aanvoelen. Dat heeft te maken met het verschil tussen de gemeten temperatuur en de gevoelstemperatuur.
In dit artikel vertel ik je meer over het verschil daartussen, de oorzaken daarvan en de gevolgen voor het wooncomfort en het ontwerp van een duurzame woning.
Gevoelstemperatuur vs. gemeten temperatuur
Het verschil tussen gemeten temperatuur en gevoelstemperatuur ontstaat door warmteverlies van ons lichaam. Mensen zijn warmbloedig en onze huid geeft continu warmte af. Factoren als zon en wind beïnvloeden het warmteverlies van de huid, en dat warmteverlies is kort gezegd het verschil tussen gevoels- en gemeten temperatuur.
Dat verschil merk je op straat: de zon kan een mooie winterdag best aangenaam maken, maar een gure wind zorgt dan alsnog voor een ijzige gevoelstemperatuur. Dit verschijnsel noem je ‘windchill’. In de zomer werkt het precies zo. Op warme dagen zoeken we verkoeling aan het strand, waar een zeewind de ervaren temperatuur drukt. Je verbrandt er niet minder snel door en de feitelijke temperatuur verandert ook niet, maar het voelt prettiger. Overigens benoemen ze op weerberichten tegenwoordig ook steeds vaker de gevoelstemperatuur, omdat het mensen vaak meer zegt.
In huis gebeurt hetzelfde. De thermostaat kan een aangename 20 graden weergeven, maar als je op de tocht zit voelt het toch veel kouder. Andersom kan een huis dat in de zomer warm wordt (zeg boven de 25 graden) best behapbaar blijven met een ventilator (en niet te veel inspanning). Je hebt het dan dus eigenlijk over warmtecomfort, en niet alleen over de (gemeten) temperatuur.
Over de 7 kenmerken van comfortabel wonen schreef ik eerder dit artikel.
Warmtecomfort in huis
Temperatuur
Naast de feitelijke, gemeten temperatuur zijn er dus verschillende factoren die van invloed zijn op het warmtecomfort en de gevoelstemperatuur in een woning. Een daarvan noemde ik net al, en dat is wind (of tocht). Die verplaatsing van lucht blaast bij kou het beschermende isolatielaagje rondom ons lichaam weg met een lagere gevoelstemperatuur als gevolg, terwijl het bij hitte juist oververhitting voorkomt.
Ook gebruikte materialen hebben invloed op de gevoelstemperatuur. Ga maar eens in de zon achter een raam zitten. Daarbij maakt het soort glas ook nog eens verschil: is dit enkel glas, dubbel glas of triple glas? Vloerverwarming voelt anders aan dan de warmte van radiatoren. En zelfs de inrichting van het huis is van invloed op onze gevoelstemperatuur: een strak interieur met koele kleuren ervaren we anders dan warme kleuren en een natuurlijke uitstraling.
Luchtvochtigheid
Nog een belangrijke factor is de luchtvochtigheid. Denk daarbij ook aan de sauna of een klamme, benauwde zomerdag: doordat het heel vochtig is, voelt het warmer aan. Met andere woorden, hoe hoger de luchtvochtigheid is, hoe hoger de gevoelstemperatuur (als de overige factoren gelijk blijven).
De beste luchtvochtigheid ligt tussen de 40 en 60 procent. Alles daartussen heeft nauwelijks invloed op onze gevoelstemperatuur. Zet je de thermostaat lager, dan neemt de relatieve luchtvochtigheid toe, omdat koudere lucht minder vocht kan bevatten. De absolute luchtvochtigheid neemt echter niet af, en je ziet dan dat het vocht neerslaat op ramen, kozijnen of muren. Hierdoor kunnen (op termijn) schimmelplekken ontstaan. Kortom, luchtvochtigheid is een belangrijke factor voor zowel de gevoelstemperatuur als een gezonde lucht.
In onderstaande video wordt nog een goed voorbeeld gegeven over het effect van de luchtvochtigheid op de ervaring van temperatuur. De waterdamp van kokend water voelt veel heter aan dan de hete droge lucht uit een oven. Dit terwijl waterdamp een temperatuur van 100 graden heeft en de lucht in de oven meestal rond de 200 graden ligt. In de video wordt ook nog goed uitgelegd waarom materiaalgebruik van belang is voor de ervaren temperatuur.
De ideale temperatuur
Wat is dan de ideale (gevoels)temperatuur? Voor een deel is dat natuurlijk persoonlijk; waar de een in de winter in zijn t-shirt op de bank zit, kruipt de ander in de herfst het liefst al onder de dekentjes. Toch zijn er wel een aantal uitgangspunten. Zo hebben mannen het doorgaans minder snel koud dan vrouwen en is de temperatuurbeleving ook afhankelijk van iemands lichaamsgewicht. Verder vinden de meeste jongeren, ouderen en zieke mensen een hogere temperatuur prettiger.
Daarbij hoeven niet alle ruimtes dezelfde temperatuur te hebben. Zo kan het in de slaapkamers koeler zijn dan in de bad- en woonkamer. Voor slaapkamers is 16 graden (en een warme deken) voor de meeste mensen ruim voldoende, maar in de badkamer kiezen zij eerder voor een graad of 23 (al hoeft dat niet de hele dag). Voor de keuken is een temperatuur van 19 graden doorgaans voldoende, en voor bijvoorbeeld de woonkamer is 20 graden ideaal. Maar nogmaals, dit zijn slechts richtlijnen.
Ligging, inrichting en isolatie
Voor zoveel mogelijk warmtecomfort en een ideale gevoelstemperatuur per kamer is het dus belangrijk om goed na te denken over de ligging van de woning (qua oriëntatie op de zon), inrichting van het huis (welke kamer komt waar), de isolatie (om externe invloeden te minimaliseren) en ventilatie (voor de aanvoer van frisse, gezonde lucht). Daarbij is de luchtvochtigheid zeker ook een factor om rekening mee te houden.
Wat dit concreet kan betekenen bij het ontwerp van een huis? Bijvoorbeeld dat ik adviseer grote raampartijen te gebruiken op de zuidgevel en de slaapkamers en keuken juist aan de noordkant van de woning te plaatsen. Dat er precies genoeg geventileerd wordt om vieze geurtjes af te voeren, maar een voldoende hoge luchtvochtigheid gewaarborgd blijft. Dat de woning zo kierdicht mogelijk wordt, om tocht te voorkomen. Of dat winterse zon binnen kan schijnen en ons kan verwarmen, maar de zomerse zon buiten blijft waardoor we het niet te heet krijgen.
Comfortabel wonen: een aangenaam gevoel
Kortom, voor comfortabel wonen is een aangename gevoelstemperatuur belangrijk, en zelfs belangrijker dan de gemeten temperatuur. Daarom kijk ik bij mijn adviezen holistisch/integraal naar een ontwerp, in plaats van alleen tot welke temperatuur de woning opgewarmd kan worden. De bouwkundige schil en de toegepaste installaties worden perfect op elkaar afgestemd om daarmee het comfort voor de bewoners zo optimaal mogelijk te maken.
Wil je daar meer over weten of ben je op zoek naar advies? Neem dan gerust contact met mij op.
